...«Είναι πολύ όμορφο να εξαϋλώνεσαι, να αποβάλεις το ανθρώπινο κορμί σου
και αιωρούμενος στους αιθέρες να παρατηρείς από ψηλά όλο το φάσμα της εξέλιξης
του ανθρώπινου είδους. Εκεί ψηλά, απαλλαγμένος από τις δεισιδαιμονίες που
δεσμεύουν τους ανθρώπους, σαν να μην ανήκεις στο σινάφι αυτό, αφήνεις τη σκέψη
σου να τρέξει σε απέραντα, απάτητα λιβάδια, που από τα αρχέγονα χρόνια είναι
απαγορευμένα αυστηρά, για τους κοινούς θνητούς. Από ψηλά η θέα είναι καλύτερη,
δεν σε εμποδίζουν οι τοίχοι του λαβίρνυθου, που τόσο σε μπερδεύουν, ενώ πατάς
τα πόδια σου στη γη.»...
Βλέποντας λοιπόν σα μια συνέχεια το ρουν της
Ιστορίας, διαπιστώνεις ότι ανέκαθεν ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια διαρκή Αναζήτηση. Ψάχνει να εξηγήσει το μυστήριο της
ύπαρξής του. Στην προσπάθειά του αυτή, απογοητευμένος που δεν μπορεί να δώσει
κάποια λογική εξήγηση, δημιουργεί δοξασίες που τις επιβάλλει στον εαυτό του και
στους συγχρόνους του, πιστεύοντας ότι κατέχει τη Μία και Μοναδική Αλήθεια.
Την Αλήθεια αυτή την ονομάζει Θεό.
Πολλοί θεοί
πέρασαν, κατά το διάβα των αιώνων, από το πάνθεον της ανθρωπότητας. Η
ανασφάλεια και το έλλειμμα γνώσεων που κάθε φορά διαπιστώνει ο άνθρωπος, όταν
συναντά ένα φαινόμενο που αδυνατεί να εξηγήσει, με το εκάστοτε επίπεδο γνώσεων
που διαθέτει, τον ωθούν να πλάσει με τη φαντασία του μιαν Αιτία, έναν Θεό, μια
Ανώτερη Δύναμη, στην οποία χρεώνει την ύπαρξη όλων αυτών των ανεξήγητων [προς
το παρόν] φαινομένων και καταστάσεων. Ανάλογα με την ανάπτυξη του γνωσιολογικού
και πολιτισμικού του επιπέδου, οι θεοί που κάθε φορά “διορίζει” ο άνθρωπος,
έχουν διάφορες μορφές.
Στις πρωτόγονες εποχές, όπου το γνωσιολογικό
επίπεδο του ανθρώπου ήταν συγκριτικά χαμηλώτερο, ο άνθρωπος “βάπτιζε” θεούς
διάφορα φυσικά φαινόμενα που του έκαναν εντύπωση και του προκαλούσαν δέος (όπως
παραδείγματος χάριν έναν κεραυνό ή ένα τεράστιο και δυνατό ζώο). Άλλες πάλι
φορές, το ρόλο του θεού έπαιζαν φυσικά φαινόμενα τα οποία είχαν γι’ αυτόν
ζωτική σημασία (όπως ένας ποταμός, ή η τιθασευμένη φωτιά).
Με τη συνεχή βελτίωση του γνωσιολογικού πεδίου η
έννοια του θεού συνεχώς αναβαθμίζεται, γίνεται πιο σύνθετη και εναρμονίζεται
κάθε φορά με την κυρίαρχη ιδεολογία της εκάστοτε κοινωνίας. Με την πάροδο των
αιώνων οι θεοί μεταλλάσσονται, παίρνουν διάφορες μορφές και όψεις. Η θεωρητική
βάση πάνω στην οποία στηρίζεται κάθε φορά ένας θεός, δηλαδή η θρησκεία,
ποικίλει και αυτή ανάλογα με τις συνθήκες. Η εκάστοτε θρησκεία πλασάρει κάθε
φορά ένα πακέτο ηθικών, κοινωνικών και άλλων, φιλοσοφικής φύσεως, αξιών, που
χαρακτηρίζουν την κυρίαρχη ιδεολογία της συγκεκριμένης κοινωνίας, στη
συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα στο χώρο της Ελληνικής κοινωνίας
αναπτύχθηκαν κατά καιρούς διάφορες θρησκείες με διαφορετικές φιλοσοφικές αξίες,
βάσει των οποίων λειτούργησε η κοινωνία κατά τη διάρκεια της άνθησής τους. Οι
πιο πρόσφατες επικρατούσες θρησκείες στους Έλληνες ήταν το Δωδεκάθεο του
Ολύμπου και η χριστιανική Ορθοδοξία.
Θα
πρέπει να σημειωθεί ότι η θρησκεία, (επειδή ακριβώς σχετίζεται με το αίσθημα
αδυναμίας που νιώθει ο άνθρωπος, όταν δεν μπορεί, βάσει του επιπέδου γνώσεών
του, να εξηγήσει κάποια φαινόμενα), ασκεί εξουσία επάνω στους πιστούς της, και
μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι πιστοί
να εκτελούν αδιαμαρτύρητα ότι τους προστάζουν οι θρησκευτικοί τους
ηγέτες. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα αν αναλογιστούμε πόσες ανθρωποθυσίες γίνανε
(και γίνονται ακόμη και σήμερα), με τις ευλογίες των διάφορων θρησκειών. Και
όταν λέω ανθρωποθυσίες, δεν εννοώ μόνο τις γνωστές ιεροτελεστίες των «βάρβαρων»
θρησκειών του παρελθόντος ή των ημιάγριων φυλών της Αφρικής. Εννοώ και τα
πεπραγμένα της Καθολικής Ιεράς Εξέτασης
του μεσαίωνα, και τις «ένδοξες» Σταυροφορίες, και τις «αγαθές»
Ιεραποστολές διαφόρων θρησκειών στους πεινασμένους της Αφρικής, ιεραποστολές
του τύπου «αν γίνεις π.χ. χριστιανός σε βοηθάω, αλλιώς....», αλλά και τους
αμέτρητους πολέμους που έγιναν και
εξακολουθούν να γίνονται στο όνομα κάποιου «πανάγαθου» θεού. Ενδεικτικά αναφέρω
μόνο τις σφαγές των μουσουλμάνων
εναντίον των άπιστων στο όνομα του Αλλάχ, τους αλληλοσκοτωμούς των
Ορθόδοξων Σέρβων και των Καθολικών Κροατών ή των ακόμη πιο «πολιτισμένων»
Καθολικών και Προτεσταντών της
Ιρλανδίας.
Και
όλα αυτά γίνονται σε συνεννόηση των υψηλά ιστάμενων της θρησκείας με τους ισχυρούς του χρήματος και της
πολιτικής. Αν οι δύο τελευταίες κατηγορίες ισχυρών κατέχουν υλική και θεσμική
εξουσία αντίστοιχα, οι ιεράρχες κατέχουν την απόλυτη πνευματική εξουσία στην
ψυχή των ανθρώπων.
Σ’ αυτό
το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ σε εκείνους που αποκαλούνται άθεοι. Στην ουσία
δε διαφέρουν σε τίποτα από αυτούς που πιστεύουν σε κάποιο θεό. Οι άνθρωποι
αυτοί δεν αναγνωρίζουν, απλώς, κάποιον από τους υπάρχοντες θεούς και
υποστηρίζουν ότι τα πάντα είναι τυχαία ή ότι δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος
δημιουργός του κόσμου. Δηλαδή, με τον δικό τους τρόπο δίνουν κι αυτοί μιαν εξήγηση στο αρχέγονο ερώτημα
της Ύπαρξής μας. Εδώ όμως ακριβώς βρίσκεται και το λάθος τους. Πως μπορούμε να
κάνουμε διάφορες υποθέσεις, σχετικά με την ύπαρξη θεού ή όχι, όταν το επίπεδο
των γνώσεών μας δεν μπορεί να αποδείξει ούτε την ύπαρξη, αλλά ούτε και την
απουσία του θεού;
Μην περιμένετε από μένα να προτείνω
μία ακόμη λύση στο Μέγα Ζήτημα της ύπαρξης θεού ή όχι. Έχω την συναίσθηση, ότι
το μόνο που μπορώ να κάνω είναι, να μελετώ και να διαπιστώνω την αφέλεια (;)
όσων νομίζουν ότι κατέχουν την Αλήθεια, προσποιούμενος ότι πιστεύω κάποια απ’
όλες αυτές, τις εφήμερες και ευτελείς Αλήθειες. Ελπίζω ότι ίσως στο μέλλον να
μπορέσω να δώσω τη σωστή απάντηση· ίσως όμως κι όχι! Προς το παρόν, μελετώ για πολλοστή φορά την Ασκητική του
Νίκου Καζαντζάκη.
